News
News
Rusya’dan dün akşam saatlerinde gelen bir haber dünya gündemini sarstı.
Haberde 10 kişilik bir özel özel yolcu uçağının Moskova yakınlarında düştüğü belirtiliyordu. Rusya Havacılık Kurumu, uçağın yolcu kayıtlarında Paralı asker grubu Wagner’in kurucusu Yevgeny Prigojin’in de adı olduğunu duyurdu. Ancak Prigojin’in uçakta ya da hayatta olup olmadığıyla ilgili kesin bir açıklama yapılmadı. Ne var ki Prigojin’in kazada ölmüş olduğu ihtimali üzerinde duruluyor.
Bu durum Prigojin’in kim olduğu ve nasıl Rusya’nın en güçlü isimlerinden biri haline geldiği sorularını da bir kez daha gündeme taşıdı.
Doğrusunu söylemek gerekirse, üst düzey Rus yetkililerin önemli bir kısmı Prigojin’i 2014 yazında Kırım’ın işgali sırasında tanıdı. O güne kadar Prigojin sadece, “ordunun iaşe ihalelerini alan kişi” olarak biliniyordu. The Guardian’ın aktardığına göre, dönemde yapılan bir toplantıda Prigojin Savunma Bakanlığı’ndan kendisinin topladığı “gönüllüler”in eğitimini talep etmişti. Bu gönüllüler Rusya ordusuyla resmi bağ kurmayacak ancak Rusya’nın savaşlarında rol oynayacaktı.
Bakanlıktakiler Prigojin’in bu tavrından pek hoşlanmamıştı ama Prigojin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i kastederek “Emirler Baba’dan geliyor” demiş ve Rusya lideriyle ne kadar yakın olduklarının altını çizmişti. O sırada pek ciddiye alınmayan bu adam ve planlarının ilerleyen yıllarda Rusya’nın dış politikasında ve askeri girişimlerinde bu kadar büyük bir rol oynayacağını kimse bilmiyordu.
İşte Prigojin hakkında merak edilenler…
1) YEVGENY PRİGOJİN KİMDİR?
1961 yılında bugünkü adı St. Petersburg olan Leningrad şehrinde dünyaya gelen Prigojin, erken yaşta babasını kaybetti ve bir sağlık sektörü çalışanı olan annesi tarafından yetiştirildi.
Gençlik yıllarında karıştığı bir hırsızlık olayı nedeniyle 1979’da henüz 18 yaşındayken, 2,5 yıl hapis cezasına çarptırıldı ancak cezanın infazı ertelendi.
1981 yılında bir kez daha hırsızlık ve sahtecilik suçlarıyla yargılanan Prigojin, 12 yılını cezaevinde geçirdi.
Serbest kaldıktan sonra açtığı sosisli sandviç standını, çok büyük bir fast food ve catering şirketine dönüştürmeyi başaran Prigojin, Rusya ordusunun iaşe hizmeti üstlenmesiyle dikkat çekti.
90’lı yıllarda tanıştığı Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le ilerleyen dönemde kurduğu bağlantılar sayesinde kamuoyunda, “Putin’in aşçısı/şefi” olarak anılır oldu.
Ukrayna Savaşı, Prigojin’in Wagner lideri olarak öne çıkmasını sağladı. Ancak uluslararası kamuoyu Prigojin’in adını daha önce İnternet Araştırma Kurumu’nun finansörü olarak duymuştu. ABD Adalet Bakanlığı’nın 2016’da yapılan başkanlık seçimlerine yönelik sosyal medya müdahaleleriyle ilgili başlattığı soruşturma doğrultusunda, 2018 yılında Prigojin hakkında bir iddianame hazırlanmıştı. (Bu dava daha sonra düşürüldü.)
2) PRİGOJİN NASIL WAGNER GRUBU’NUN LİDERİ OLDU?
Daha önce kendisini Wagner Grubu’yla ilişkilendiren basın kuruluşlarına dava açan Prigojin, Eylül 2022’de tavrını değiştirmiş ve Rus güçlerin 2014 yılında Kırım’ı ilhakına yardımcı olmak ve Ukrayna’nın doğusundaki Rusya yanlısı ayrılıkçıları desteklemek amacıyla Wagner Grubu’nu hayata geçirdiğini belirterek şunları söylemişti:
“Tatbikat sahalarından birine uçakla gidip her şeyi kendim yaptım. Eskimiş silahları ben kendim temizledim, kurşun geçirmez yelekleri ayarladım ve bu konuda bana yardım edecek uzmanları buldum. Tarih 1 Mayıs 2014’tü ve o andan itibaren bir vatanseverler grubu doğdu. Bu grup daha sonra ‘Wagner’ adını aldı.”
Düşünce kurulu Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nin bir araştırma raporuna göre, Wagner grubu öncelikle Suriye’de ve Afrika’nın bazı yerlerinde faaliyet gösterdi. Ardından da Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde önemli rol oynadı.
Bu süreçte Prigojin de savaş meydanında ağzı bozuk, acımasız ve gaddar bir lider olarak ün kazandı. Wagner Grubu üyelerine yönelik çocuk kaçırma, tecavüz, infaz gibi savaş suçu ithamları dile getirildi.
3) PRİGOJİN İLE RUSYA’NIN ASKERİ LİDERLERİNİN ARASI NASIL AÇILDI?
Prigojin güçlendikçe lider kadrolara yönelik eleştirileri de arttı. Ancak Wagner üyelerinin Ukrayna’daki rolü çok büyük olduğundan bu eleştiriler büyük oranda sessizlikle karşılandı.
Örneğin Prigojin bu yıl başlarında savaşçılarının Ukrayna’nın Soledar kasabasının ele geçirmesinin ardından yayınladığı bir videolu mesajda Wagner için “muhtemelen şu an dünyadaki en tecrübeli ordu” ifadelerini kullanarak resmi ordunun zayıflıklarını ima ediyordu.
Ancak Ukrayna’nın doğusundaki Bahmut şehrinin kuşatılması önemli bir kırılma noktası oldu.
Kuşatma sürecinde Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile Genelkurmay Başkanı Valeri Yerasimov’u yerden yere vuran açıklamalar yapan Prigojin, savaşçılarına yeterince mühimmat sağlanmadığını ve etkili bir strateji yürütülmediğini dile getirdi.
Prigojin, Şubat’ta yaptığı bir açıklamada, “Yığınla insan ölüyor” ifadesini kullandı.
4) PRİGOJİN’İN AYAKLANMASI SIRASINDA NELER YAŞANDI?
Wagner grubu ile Rusya genelkurmayı arasındaki gerginlik 23 Haziran tarihinde zirveye çıktı. Prigojin Rus güçlerini Ukrayna’daki bir Wagner kampını burmakla suçladı. Rusya Savunma Bakanlığı iddiaları reddetti.
Prigojin, Şoygu ve Yerasimov’a karşı bir “adalet yürüyüşü” başlattı ve Ruslara kendilerine katılma çağrısı yaptı. İki ismi Ukrayna’daki savaşla ilgili yalan söylemek ve ölü sayılarını olduğundan az göstermekle suçlayan Prigojin, “Bu bir askeri darbe değil, bu bir adalet yürüyüşü” ifadelerini kullandı.
Wagner savaşçıları Rusya’nın güneyindeki bir askeri karargâhı kısa süreliğine işgal etti ve başkente doğru yürüyüşe geçti.
Prigojin’in Savunma Bakanlığı’na (ve bu doğrultuda Kremlin’e) açıkça meydan okuması, Moskova’da bir krize neden oldu. Putin başlangıçta Prigojin’i devletin silahlı kuvvetlerine karşı bir isyan başlatmakla suçladı.
Ancak Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun araya girmesiyle bir anlaşmaya varıldı. Bu bağlamda Prigojin ayaklanmayı sonlandırmayı kabul etti. Karşılığında kendisine af sözü ve savaşçılarını Belarus’a taşıma izni verildi.
5) AYAKLANMANIN ARDINDAN PRİGOJİN’E NE OLDU?
Bu anlaşmanın ardından Prigojin büyük oranda sessizliğe gömüldü. Memleketi St. Petersburg’da düzenlenen bir Rusya-Afrika zirvesine katıldı. Net olmayan bir videoda da kendisini savaşçılarına Belarus’taki yeni üslerinde talimat verirken gördük.
Son olarak hafta başında Wagner Grubu bağlantılı Telegram hesaplarından bir video yayınlandı. Haziran ayındaki ayaklanmadan bu yana ilk kez sessizliğini bozan ve bir videolu mesaj yayınlayan Prigojin, yeniden Afrika’ya odaklanacaklarını söylüyordu.
Prigojin, “Rusya’yı tüm kıtalarda daha da büyük hale getirmek ve Afrika’yı daha da özgürleştirmek” için Afrika’da olduğunu belirtiyor ve ekliyordu:
“Afrika halklarına adalet ve mutluluk diliyorum. Haydi burayı IŞİD için, El Kaide için ve diğer haydutlar için bir kâbusa çevirelim.”
Prigojin kendilerine verilen görevleri yerine getirmeyi sürdüreceklerini de sözlerine ekliyordu.
6) PRİGOJİN OLMADAN WAGNER’İN GELECEĞİ NE OLUR?
Geçtiğimiz günlerde yayınlanan haberlerde, Belarus’a gönderilen Wagner savaşçılarının düşük ücretlerden memnuniyetsizlik duydukları, ülkeyi terk etmeye başladıkları ve yeni rota olarak Batı Afrika’yı belirledikleri ifade ediliyordu. Ancak eğer Prigojin öldüyse Wagner’in varlığını sürdürüp sürdüremeyeceği tartışmalı. Prigojin’in yerine geçebilecek Kremlin onaylı isimlere dair spekülasyonlar da mevcut ancak bunların Prigojin’in boşluğunu doldurup dolduramayacağı bilinmiyor. Zira Wagner, Afrika’daki gücünün önemli bir kısmını Prigojin ile sağ kollarının kurduğu kişisel ilişkilerden alıyordu.
Haziran ayrında Sky News’e konuşan askeri analist Sean Bell de Prigojin olmadan Wagner’in bir hiç olduğunu belirtiyor ve “Eğer Wagner Grubu, Yevgeni Prigojin’se nasıl ayakta kalacaklarını görmek zor. Sonları geldi” ifadelerini kullanıyordu.
Düşen uçakta Prigojin’le birlikte Wagner komutanlarından Dimitri Utkin’in de olduğu bildirildi. Utkin’in cephedeki kod adı Wagner’di ve bu isim Hitler’in en sevdiği besteciden geliyordu. 2020’de araştırmacı gazetecilik sitesi Bellingcat’te Utkin’in Üçüncü Reich’ın tarihine takıntılı br hayranlık duyduğu belirtilmişti. Yakın zamanlı bir haberde de birçok Nazi sembolünü vücuduna dövme yaptırdığı ifade ediliyordu. Ancak Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nin 2020 tarihli raporunda “Utkin Wagner Grubu’nun kurucusu muydu yoksa başka birinin vitrini miydi?” sorusunun yanıtının net olmadığı belirtiliyordu. 1970 doğumlu olan Utkin, daha önce Rusya’nın askeri istihbarat kurumu olan GRU’da çalışmış, Çeçen Savaşları’nda ve Suriye’de hizmet vermişti. Prigojin’in Temmuz’da Belarus’tan yayımladığı bir videoda görülen Utkin, “Bu son değil, bu dünyanın en iyi işinin sadece başlangıcı ve bu iş kısa süre içinde devam edecek diyor” sözlerini İngilizce “Cehenneme hoş geldiniz” diyerek bitiriyordu. Ancak daha önce eski eşi Utkin’in savaş meydanında öldüğünü belirterek kafaları karıştırmıştı.
