News
News
Büyük küçük herkesin sevdiği dondurmanın eski lezzeti ne yazık ki her yerde yok. Dondurma ise herkesin sevdiği asıl lezzetini kimsenin bilmediği o doğal besinden alıyor. Ancak, o besinin tohumunu bulmak da hiç kolay bir şey değil.
Dondurmanın yanı sıra kozmetik, ilaç ve çeşitli gıda sektörlerinde kullanılan salebin sadece yüzde 20’si üretilebiliyor. Kilosu 3000 TL’den aşağı satılmayan salep için şimdilerde Karadeniz halkı harekete geçti. Öyle ki Giresun ve Ordu’da salep üretimlerinde büyük bir artış yaşanıyor. Fındığa göre maliyeti daha düşük olmasına rağmen karı yüksek olan salep, yavaş yavaş fındık tarlalarını ele geçiriyor.
Salep ekimini mantıklı bulan ve bu işe atıldıktan 2 yıl sonra köşeyi döndüğünü söyleyen üretici Süleyman Yüksel, salep yetiştiriciliği ile ilgili önemli detayları şöyle aktardı:
İLK SENEDEN SONRA YÜZDE 100 KAR
“Hakiki salep dondurmasını bulamaz olduk son zamanlarda. Kendim yapmaya başladım. Tarım İl Müdürlüğü’ne müracaat ettim. Derdimi anlattım ve 120 kilo salep getirttim. Sonra baktım ki bana 40 kilo salep vermişler, 15 kilosu toprak çıktı. Dikimini yaptığım 25 kilonun da yüzde 80’ini çıkmadı. Salep toprağı beğenmeyince, bu sefer nasıl toprak istiyor bunu araştırmaya başladım. Kitaplarını okudum. Hangi cins salep, hangi yörede oluyor onları ezberledim. Sen 100 bin liralık mal ürettin. Bunun yüzde 40’ı tohum masrafı ve işçilik masrafı. Geri kalan yüzde 60’ı kar.
İkinci sene ve üçüncü sene yüzde 100’ü kar. Bir de tohumunu da kendi veriyor. Artık ben tohuma para vermiyorum. İklime uygun salep cinsini buldun mu, biraz da uzman bir insansan 1 dönüme 1 tona kadar dikilir. Ama genel itibariyle iklimden iklime değişse de 250 300 kilodur.
TÜKETİLEN SALEBİN SADECE YÜZDE 20’Sİ YERLİ ÜRETİM
Tabi 1 dönüme 500 kilo diken de var, 750 kilo diken de var, 1 ton diken de var. 1 ton diken diyor ki ben 2.5 ton ürün alıyorum. Bunun 1 tonunu tekrar tohum yapıyorum. Bana yıllık 1.5 ton tohum veriyor. Araştırma enstitüleri diyor ki 250 ton dikersin 750 kilo hasat edersin. 250 kilosunu tekrar tohum yaparsın. Sana yıllık 500 kilo gelir getirir diyor. Biz daha Türkiye’de tükettiğimiz salebin yüzde 20’sini üretiyoruz.
Türkiye’de tüketilen salebin yüzde 80’i ithalat yoluyla geliyor. Dondurmacılar, tatlıcılar, kozmetik sanayi, ilaç sanayi doğal salebi direkt olarak alır. Bilen yok. Bir de tohumunu bulmak çok zor.
BEREKETLİ OLDUĞU KADAR ZAHMETLİ DE
Salep üretiminin en zahmetli yeri ot almasıdır. Su ister. Güz yağmurları yağarsa su istemez. Eylül’ün 20’sinden sonra yağış alırsa Ekim’in 10’una 15’ine doğru çıkar topraktan. Ekim’de yağmur yağarsa su istemez. Yağmazsa bir iki defa sulanır.
Salebi, Ekim’in 20’sinden itibaren dikimi yapılır. En geç bu kum salepleri Temmuz’u bulur. Toprağını iyi hazırladıktan sonra killi, kireçli, humuslu toprağı çok sever. Su tutan bir toprak olacak. Böyle olursa sulamada da avantaj olur. 500 rakıma kadar serapias, balya, orkistanta, kum salebi bunlar oluyor. Ben o cinsleri ayrı ayrı saksılara dikiyorum ki onların hangi toprakta daha güzel oluyor denemesini yapıyorum. Bunu üreten arkadaşlar kaynatmaya başladılar. Çekirdek salebin kilosunu 2023 itibariyle 3000 3300 lira arasında alırlar. Bugün öğütülmüş salebin kilosu 3000’den aşağı değildir.
2 SENEDE YOKLUĞA TÖVBE ETTİRİYOR
Salep üretimini 1 dönüm, 2 dönüm yapan bir kişi eğer toplu bir alana yaptıysa başına çakılı duracak. Köstebekten, domuzdan vs. korumak için. Çünkü bunun düşmanı domuz, köstebektir. Bir de bunun otu. Otlarının alınması lazım. Saati saatine, dakik olarak bunları yapacak.
Bu işin üzerinde duracak, titiz olacak. Adamı 2 senede kalkındırır. Yokluğa tövbe dedirttirir. Yeter ki canla başla girsin işe. Orta halli bir vatandaş 2 dönüm ekse ihya eder adamı. Çoluğuna çocuğa yokluğa tövbe dedirtir. Yalnız en az 5 sene ya sabır. Bu sene diktim ertesi sene alacağım diye bir kural yok. İklim değişikliğinden dolayı tohum muhakkak etkilenecek. Oraya tohumun muhakkak adapte olması lazım.
Toprağı hazırlarız, istediğimiz kıvama biz getiririz. PH’ını da, humusunu da, kilini de kumunu da hepsini ayarlarız. Fakat iklimle başa çıkamayız. Yumruların büyük olanları iyice yıkadıktan ve pırıl pırıl olduktan sonra kaynatıyoruz. Kaynattıktan sonra güneşte kurutuyoruz. Ondan sonra değirmende öğütüp un haline getirip 1 litre süte bir çay kaşığı salep dökerek kaynatıyor ve içiyoruz. Aynı undan dondurmanın hammaddesi olarak da yararlanılır.
Yumruların büyük olanları iyice yıkadıktan ve pırıl pırıl olduktan sonra kaynatıyoruz. Kaynattıktan sonra güneşte kurutuyoruz. Ondan sonra değirmende öğütüp un haline getirip 1 litre süte bir çay kaşığı salep dökerek kaynatıyor ve içiyoruz. Aynı undan dondurmanın hammaddesi olarak da yararlanılır. 1000 adet Serapias Vomeracea Salep Yumrusu Tohumu şu anda 3 bin 617 liradan satışa sunuluyor. Ancak çeşitli e ticaret platformlarında farklı fiyatlara da bulabilirsiniz.”
SALEP NERELERDE YETİŞİYOR?
Türkiye’nin farklı noktalarında yetişebilen salep, tohumu yağmuru tuttuğu için toprağı sever. Bu yüzden kumlu ve killi topraklarda yetiştirmek oldukça önemli. Salep tohumu genel olarak İzmir’de yapılsa da, en uygun yetişme alanı Ordu, Giresun ve Kastamonu’dur.
