News
News
Demir eksikliği günümüzde Dünya Sağlık Örgütü’nün öncelikli sağlık sorunları sıralamasında en üst sıralarda yer alıyor. Dünya nüfusunun yüzde 30’undan fazlası demir eksikliğine bağlı kansızlık sorunu yaşıyor. En çok da kadınlar demir eksikliği problemiyle mücadele etmek zorunda kalıyor. Ancak özellikle erkeklerde ve menopoz dönemindeki kadınlarda gelişen demir eksikliği tablosunun ciddi şekilde ele alınması gerektiğine dikkat çeken Erk, bu konuda hayati bilgiler verdi. İşte açıklamaları…
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk
En sık sebebi kronik kan kaybıdır
Demir eksikliği yetişkinlerdeki en sık kansızlık nedenidir. Kayıp, bağırsaklar ve kadınlarda genital yol ile olur. Kronik kan kayıplarının bir kısmı sinsi seyreder ve herhangi bir belirti ve bulguya yol açmaz. Mide ülseri, mide fıtığı, yemek borusu ve midedeki varisler, mide ve bağırsaklarda yer alan kanserler, kolon polipleri, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalıkları, parazitler, kronik aspirin ve kan sulandırıcı ilaç kullanılması gibi nedenler demir eksikliği kansızlığına yol açabilir.
Eksikliğin nedeni bulunmalı
Ferritin düşüklüğü tespit edilmesi durumunda mutlaka altta yatan nedenin aydınlatılması gerekir. Bu durum başka bir hastalığın habercisi de olabilir. Erkeklerde ve menopoz dönemindeki kadınlarda demir eksikliğinin nedeni mide ile bağırsak kanalındaki bir kanama olabiliyor. Dolayısıyla başta mide ve bağırsak kanseri ile jinekolojik kanserler olmak üzere pek çok önemli hastalıkların belirtisi hatta ilk uyarı sinyali olarak karşımıza çıkabilir. Erken tanı ve tedavi ise hayat kurtarıcı olacaktır. Böyle bir durumda mide-bağırsak sisteminin endoskopik olarak incelenmesi tanı açısından çok önemlidir. Kadınlarda jinekolojik kontroller önemlidir.
Tedavi yarıda kesilmemeli
Tedavide hastanın durumuna ve değerlerine göre değişkenlik gösterecek şekilde tablet, şurup ya da damardan (intravenöz) demir takviyeleri planlanabilir. Tedavi sürecinin yakından takibi ve yarıda kesilmemesi oldukça önemlidir. Ortalama 3-6 ay kadar süre ile tedaviye devam etmek gerekir. Tedaviyi yarıda kesmek tekrarlayan demir eksikliğine neden olabilir. Medikal tedavinin yanı sıra hastanın beslenmesi de demir eksikliğine göre planlanmalıdır.
Hangi gıdalarda bulunur?
Demirden zengin besinler sakatat türleri, kırmızı et, yumurta sarısı, kuru erik, kuru üzüm, baklagiller, ceviz, fındık, fıstık, badem, yeşil sebze ve meyvelerdir. Demirden zengin hayvansal ve bitkisel gıdaların birlikte tüketilmesi oldukça yararlıdır. C vitamininden zengin salatalarla birlikte demirden zengin mercimek ve et gibi yiyeceklerin birlikte tüketilmesi demir emilimini artırır. Yumurta iyi bir demir kaynağıdır. Ispanaklı veya kıymalı yumurta demir eksikliğini gidermede yardımcıdır. Fazla miktarda çay içmek demir emilimini azaltabilir. Bu nedenle yemek sonrası değil, yemekten 2 saat kadar sonra çay içilmesi uygun olacaktır. Çayın limonla birlikte içilmesi ise demir emilimini kolaylaştırır. Kalsiyum hem hayvansal hem de bitkisel demir emilimini güçleştirebilir. İşlenmemiş tahıllar daha fazla demir içerir. Beyaz pirinç ve beyaz unda ise demir azdır. Özellikle brokoli ve lahana gibi yeşilliklerin, buharda pişirilmesi demir emilimini 5 kat artırabilir.
Nasıl anlaşılır?
İnsan vücudu için gerekli olan demir vücutta az ise, alyuvarlarda vücudun ihtiyacı olan dokulara oksijen sağlamalarına yarayan hemoglobin maddesini üretemez hale gelir. Bunun sonucunda ise kişi kendisini yorgun, halsiz hisseder ve genel olarak nefes darlığı problemi yaşar. Baş ağrısı, baş dönmesi ve üşüme gibi sorunlar da oluşur. Normal bir diyette günlük 10-20 mg demir vardır. Bu demirin ancak küçük bir miktarı, vücut gereksinimine göre bağırsaklardan emilir. Demirden zengin yiyecekler et, sakatat türleri, yeşil sebzeler ve meyvelerdir. Süt demirden fakir bir besindir. Demirin başlıca emilim yeri, mideden sonra gelen 12 parmak bağırsağıdır. Midenin asitliği ve C vitamini demirin emilimini kolaylaştırırken; özellikle süt ve süt ürünlerinde bulunan fosfatlar; kuru baklagillerde, kuruyemişlerde, tahıllarda bulunan fitatlar demir emilimini zorlaştırabilir. Normal bir diyetle ortalama 1 mg demir emilmekte ve yine aynı miktarda demir idrar, dışkı, ter, tırnaklar ve saçlar yolu ile kaybedilmektedir. Erkekte demir gereksinimi günde ortalama 1 mg iken, adet gören bir kadında bu ihtiyaç daha fazla (2 mg), gelişmekte ve adet görmekte olan bir kız çocuğunda (2-3 mg) ve gebelikte demir ihtiyacı oldukça fazladır (2-3 mg). Lohusalık döneminde ise adet yolu ile demir kaybı olmamasına rağmen süt vermekle demir kaybedildiği için demir ihtiyacı 2 mg kadardır.
