Dinlemek için tıklayınız

SAMSUN’un Kavak ilçesinde bulunan 4 asırlık ahşap camideki kalem işi süsleme sanatı ile çizilen ve 5.19’u gösteren saatin sırrı çözülemedi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Doç. Dr. Kemal Özkurt, ‘Bazen sanatçılar, yaptıkları eserlerin bir köşesine sır diyebileceğimiz bir şeyler gizlerler.

Bu saat de onların bir örneği olabilir’ dedi. Samsun’un Kavak ilçesine 10 kilometre uzaklıktaki Bekdemir Mahallesi’nde bulunan tarihi ahşap Bekdemir Camisi zamana meydan okuyarak yüzyıllardır ayakta duruyor.

Bekdemir Camisi ilçeye gelen yerli ve yabancı turistlerin ziyaret ettikleri yerlerinden başında geliyor. Tarihi cami yapım tekniği ve özellikleri ile vatandaşların yanı sıra birçok bilim insanının da dikkatini çekiyor. Tarihi cami ahşap yığma çantı tekniği ile inşa edildi. 50 kişi kapasiteli caminin yapımında meşe ağacı kullanıldı. Yapım tarihine ilişkin net bir bilgi bulunmazken yapılan araştırmada 2 katlı caminin alt katının 400 yıl üst katının ise 395 yıl önce yapıldığı belirlendi. Caminin şu an bulunduğu yere ise 1876 yılında nakledildiği ifade edildi.

‘SÜSLEMELERİ DİKKAT ÇEKİYOR’

Caminin süslemelerinde ise birçok dikkat çeken motif bulunuyor. Mihrap kısmında Anadolu’da bereket sembolü olarak gösterilen yanında bıçak bulunan dilimlenmiş karpuz motifi yer alıyor. Yine süslemelerde üzüm, üzerinde çiçek demeti ile resmedilmiş boynuz, istiridye, perde, kandil gibi motifler bulunuyor.

‘5.19’U GÖSTEREN SAAT İŞLEMESİ’

Caminin mihrap duvarında ise madalyonlar içinde Arapça Allah, Hz. Muhammed, Hz.Ebubekir, Hz.Ömer, Hz.Osman ve Hz.Ali yazıyor. Ayrıca hemen yanlarında 5.19’u gösteren bir de saat işlemesi bulunuyor.

Madalyon içindeki saat süslemesi ise gizemini koruyor. İşlemede saatin neden 5.19’un belirtildiği ile ilgili ise bir bilgi bulunmuyor. Saat işlemesi ile ilgili bu nedenle pek çok varsayımda bulunuluyor. Camilerde rastlanılmayan saat işlemesinin ve üzerindeki 5.19 vaktinin ne anlama geldiği ise hem bilim insanları hem de vatandaşlar tarafından merak konusu oluyor.

OMÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Doç. Dr. Kemal Özkurt, ‘1800’lü yıllarda Osmanlı ülkesine Batı’dan getirilen saat örneklerine benzerlik gösteriyor. Nakkaş saati 5.19’u rastgele mi tasvir etti, yoksa bir mesaj mı vermek istedi bunu bilemiyoruz’ diye konuştu.

OSMANLI’YA BATI’DAN GELEN SAATLERE BENZİYOR

Karadeniz Bölgesi’nde çok sayıda ahşap cami bulunduğunu, Kavak Bekdemir Camisi’nin de bunların önemli örneklerinden biri olduğunu söyleyen Doç. Dr. Özkurt, ‘Camide üzerinde konuşulmaya değer bir konu olarak, halifelerin adlarıyla birlikte en sonda kalan bir mekanın, saat şeklinde değerlendirilmiş olması söylenebilir. Oldukça önemli bir süsleme, detay olarak görülüyor.

Saat motifinde, kullanılan ilk 6 rakamın Osmanlı döneminde bilinen ve kullanılan rakamlar olduğu, 6’dan 12’ye kadar olan rakamlar ise 1700’lü yılların sonu 1800’lü yılların başında Osmanlı ülkesine Batı’dan gelen saatlerin örneklerine baktığımızda büyük ölçüde benzerlikler gösterdiği görülmektedir’ ifadelerini kullandı.

HALİFELERİN İSİMLERİNİN YANINDA DURMASI ANLAMLI

Cami duvarına saat çizmenin, insanın aklına en son gelecek şey olduğunu ifade eden Doç. Dr. Özkurt şunları söyledi: ‘6’dan sonraki rakamlarda değişiklikler var. Acaba ‘Osmanlı Türkçesi rakamlar değil mi’ denecek kadar bir farklılık var.

Bu da o saati üreten firmalar arasında farklı uygulamalar olabileceği gibi, o dönem Osmanlı ülkesine getirilen saatlerle büyük ölçüde benzerlikler gösteriyor. Nakkaşın, önemli bir alet olan zaman ölçeri yani saati tercih etmes, ciddi bir ayrıntı olarak durmaktadır. Detaylı bakıldığında 5’i 19 geçeyi gösteriyor. Saat detayı bizim geleneksel olarak bildiğimiz büyük camilerde de olan muvakkithane dediğimiz camilerin birimi olur.

Orada muvakkit denen namaz vakitlerini belirleyen görevliler olurdu. İnsanlar muvakkitlerin belirlediği zamana göre ibadetlerini yapar ezanlar okunurdu. Ancak 1800’lere geldiğimizde yurt dışından gelen saatlerle birlikte daha dakik daha güvenli gibi bir durum var. Bu yüzden bugün inşa edeceğimiz bir camide süsleme anlayışı olarak akla gelecek en son şey saat iken, bir saat motifini camiye yapmak insanın aklına gelebilecek en son şey iken 1800’lerde dönemin şartları itibariyle saat önemli bir yer tutmakta.?

‘NAKKAŞ 5.19’GEÇİYOR DEMEKLE BİR MESAJ MI VERDİ’

Cami duvarında bulunan saat figüründeki zamanın, nakkaşın sırrı olabileceğini belirten Doç. Dr. Özkurt, ‘Burada ayrıca üzerinde durulması gereken bir şey de nakkaşlar veya sanatçılar, bazen inşa ettikleri bir yapı ya da ürettikleri bir sanat eserinin bir köşesine adına sır diyebileceğimiz bir şeyler gizlerler.

Acaba nakkaş 5’i 19 geçiyor demek suretiyle bir mesaj mı verdi, bu süsleme işinin bittiği saat midir, yoksa başka bir mesaj mı veriliyor ‘ Bundan sonraki süreçte bu konu üzerinde düşünülürse Kavak’taki Bekdemir Camimizin duvarındaki bu saati farklı meslek grupları bu konuya kafa yorup bir sonuca ulaşacaklardır? diye konuştu.